top of page

علی حبیب‌زاده، از چهره‌های مشهور موسیقی هرمزگان است. او در سال ۱۳۲۳ در بندرعباس متولد شد. حبیب‌زاده، علاوه بر موسیقی، سابقه‌ی کار تئآتر و بازی در چند فیلم را هم داشت. علاقه به فعالیت‌های هنری در ابتدا در دوره دبیرستان در او ایجاد شد. پس از آن، در چند نمایش شرکت کرد و ازجمله نمایش‌های چهار صندوق و دنیای مطبوعاتی آقای اسراری نوشته بهرام بیضایی را اجرا کرد. در دو فیلم حسن بنی هاشمی، «هجرت» در سال ۱۳۵۱ و «نهنگ» سال ۱۳۵۲ همراه با ازجمله ابراهیم منصفی و در یک فیلم کوتاه ازمن به نام «تردید» در سال ۱۳۵۲ به همراه شریفه بنی هاشمی و مسعود عقیلی بازی کرد. اما بیشترین معروفیتش بخاطر کار موسیقی و ترانه‌هایش بود. او در دهه‌ی ۵۰ توانست ترانه‌هایی بسازد و اجرا کند، ازجمله مانند «سهله سهیلو» که در نوع خود، تازه و ابتکاری بودند و مورد استقبال مردم نیز قرار گرفتند.

او در دوره‌ای زندگی و فعالیت می‌کرد که ایران دچار تغییرات عمده‌ای شده بود. 

سال‌هاى چهل و پنجاه خورشیدى، سال‌هاى تغییر بود. بنيادهاى جامعه دستخوش دگرگونی‌هایى شده بود که بيشتر به تكانه‌اى سنگين مثل يك زلزله می‌مانست و همه چيز و همه كس را تحت تاثير قرار ‌داده بود. 

این دگرگونی در منطقه‌اى مانند هرمزگان به دلیل موقعیت حساس جغرافیایی و سیاسی‌اش، رشد سريعی داشت. این سرعت رشد، علاوه بر زمینه‌های اقتصادی و نظامی، فعالیت‌های فرهنگی را نیز در برمی‌گرفت. یکی از دلایل مهم آن نیز وجود رادیو و تلويزيون در بندرعباس بود که علت وجودی خود آنها نیز وضعیت خاص سیاسی و حساس بودن منطقه و قرارداشتن بندرعباس در مركز اين حساسيت‌ها بود. 

تا پیش از این تغییرات و اجرای برنامه‌های توسعه که به دلیل افزایش بهای نفت سرعت زیادی پیدا کرده بود، هنر و فرهنگ منطقه، مجالی برای توسعه و معرفی خود نیافته بود. شاعرانی داشت که آثارشان بیشتر در محدوده‌ی خود منطقه خوانده و دست به دست می‌شد و کمتر در سطح کشور شناخته شده بودند. تنها یکی دو چهره ازجمله محمدعلی سدیدالسلطنه کبابی با کتاب پژوهشی مهمش «بندرعباس و خلیج فارس» نامی آشنا در مرکز و مناطق دیگر ایران بود. سطح هنر و فرهنگ در منطقه با توجه به میزان جمعیت و موقعیت اقتصادی، اجتماعی و تاریخی آن چندان بالا نبود و هنوز نامی بلند نیافته بود. بندرعباس و دیگر شهرها و آبادی‌های منطقه نیز گرچه قدمتی طولانی داشتند، اما از حدود چهارصد سال پیش و با بیرون رانده شدن پرتقالی‌ها از هرمز در دوره‌ی صفوی، تولدی دوباره یافته بودند. طبیعی ست که دوره‌ای ۴۰۰ ساله برای توسعه‌ی فرهنگی، زمان کوتاهی ست و از این روست که می‌توان این منطقه را دارای فرهنگی جوان دانست.

باتوجه به این سابقه‌ی کوتاه تاریخی و اجتماعی ست که هنر و فرهنگ بندرعباس و منطقه، بیشتر در موسیقی تبلور پیدا کرده است. البته شعر نیز همیشه وجود داشته و حتا در دوره‌ای که بخشی از جزایر ایران  به اجاره شاهان هرمز داده شده بود، به دلیل توجه خاص آنها به شعر و ادب، شاعرانی مانند سلیمی جرونی به وجود آمدند.  وضعیت فرهنگی و اجتماعی این دوره را حسام نقوی در کتاب پژوهشی خود «آگاهی ملی در ادبیات پیشین هرمزگان» به خوبی نشان داده است.

موسیقی بندرعباس بیشتر میراث آفریقاییانی بود که به جنوب ایران و به ویژه این شهر مهاجرت کرده بودند. این موسیقی با سازهای کوبه‌ای که بعدها نام‌هایی مانند دهل، کسر، پیپه، لیوا و نوبان پیدا کردند،  با همراهی فلوت یا جفتی در جشن‌ها و عروسی‌ها و یا در مراسم زار اجرا می‌شد. آگاهی زیادی از تاریخ و پیدایش و رشد این موسیقی و حیاتش در بندرعباس وجود ندارد، اما می‌توان آن را موسیقی قدیمی و سنتی منطقه به حساب آورد. نوع دیگری از موسیقی که می‌توان موسیقی روستایی نامید، موسیقی لوطی‌ها ست که توسط کولی‌ها و در سفرهای آنها از روستاها به شهرها آورده می‌شد. موسیقی دیگری نیز که از زمان‌هایی کمی دورتر در بندرعباس وجود داشت، اما نتوانست به عنوان نوعی از موسیقی شهری در آنجا بماند موسیقی بلوچ‌ها بود که از سال‌های دور درعباسی زندگی می‌کردند. نوع جدید موسیقی در منطقه هرمزگان در دهه‌های اخیر به ویژه از دهه‌ی ۳۰ به وجود آمد که گرچه نتوانست از ریتم و ضرب‌آهنگ دهل و کسر دور شود، اما با استفاده از سازهای ملی ایران مانند ویلن، سنتور و عود و همچنین تنبک، نوعی جدید را به وجود آورد که علی حبیب‌زاده نیز از نمایندگان آن بود. این نوع موسیقی را آقای رضا حیدری، دست‌اندرکار موسیقی در بندرعباس، موسیقی مجلسی نام داده است. این موسیقی، متاثر از موسیقی ملی ایران و بخشی نیز موسیقی رایج در شیخ‌نشین‌های عربی بود و به این دلیل در ترکیب با موسیقی سنتی، لحنی خاص پیدا کرده بود. 

تفاوتی که در ترانه‌های علی حبیب‌زاده با دیگر ترانه‌سازان و خوانندگان این نوع موسیقی وجودداشت، تلاش او در استفاده از سازهای سنتی و ضرب‌آهنگ دهل و کسر و به ویژه مضمون ترانه‌هایش بود. او می‌کوشید شعرهایی بنویسد که صرفا عاشقانه نباشد یا اگر هست به شیوه‌ای دیگر باشد و بیشتر نیز به دنبال آن بود تا ترانه‌هایش رنگ و بویی اجتماعی و حتا به شکلی سیاسی داشته باشند.

وجود رادیو و تلویزیون در بندرعباس، امکان و مجالی فراهم کرده بود تا کارهای مختلف موسیقایی هرمزگان ضبط و معرفی شوند. از موسیقی سنتی با هنرمندانی مانند زیبا شیروان، نصره و دوست‌محمد زمانی معروف به دوستک و هنرمندان دیگری که بیشتر ترانه‌های نصرک را اجرا می‌کردند، تا موسیقی مجلسی با هنرمندانی ازجمله حسن کریمی، ارسلان عطایی، آتون، فاطمه رضایی و حوا رضایی که دراین میان، ارسلان عطایی نیز بیشتر توجه به اجرای ترانه‌های نصرک داشت، تا موسیقی مدرن که نماینده اول آن ابراهیم منصفی بود و هنرمندان و گروه‌های مختلفی دراین نوع، کار می‌کردند. ضبط این ترانه‌ها، مجموعه و آرشیو بزرگ و مهمی به وجود آورده بود که متاسفانه در حکومت جمهوری اسلامی، نابود شد و آن چه باقی مانده به همت و تلاش برخی کارکنان مسئول و متعهد آن سازمان است که توانستند بخشی از ترانه‌های ضبط‌شده در رادیو را از تیررس نابودکنندگان خارج سازند.  

علی حبیب زاده در اواسط دهه‌ی ۱۳۵۰ و در اوج محبوبیت و معروفیت خود به تهران رفت و در کاباره‌ها و رستوران‌های معروف آن زمان به اجرای موسیقی پرداخت. ترانه‌های او در آنجا نیز به دلیل تازگی‌شان و نیز گرما و شوری که ایجاد می‌کردند با استقبال زیادی روبرو شدند. 

او پس از برقراری جمهوری اسلامی مانند بسیاری از هنرمندانی که با خطر زندان و اعدام روبرو بودند، مجبور به خروج از ایران شد، اما موسیقی را رها نکرد و در هند و شیخ‌نشین‌های خلیج فارس به کار خود ادامه داد و در سال‌های پایانی عمر نیز در سوئد همراه با پسران خود و چند نوازنده‌ی دیگر گروهی را تشکیل داد و به اجرای ترانه‌های قدیمی و جدید خود پرداخت. اما زمانه عوض شده بود و شرایط سیاسی حاکم بر زندگی مهاجران و پناهندگان ایرانی و نیز کمبود امکانات و همکار و همراه، فرصت تجدید کارهای گذشته را به او نداد. و همین هم یکی از عواملی شد تا ناامید و دل‌سرد، گوشه بگیرد و در نهایت نیز در سن ۶۸ سالگی پذیرای مرگ شود.

نام علی حبیب‌زاده با سبک خاصی که در ترانه‌سازی ‌بندرعباس و هرمزگان به وجودآورد و با ترانه‌هایی که ساخت و اجرا کرد، به عنوان یکی از چهره‌های شاخص موسیقی امروز و جدید بندرعباس و هرمزگان باقی خواهدماند و ترانه‌هایش توسط هنرمندان دیگر و دوستدارانش اجرا خواهدشد./به قلم محمد عقیلی

 

درگذشت هنرمند قدیمی بندرعباس


صبح ساحل، فرهنگی _ علی حبیب زاده معروف به «علی خان» هنرمند بی بدیل موسیقی ایران و هرمزگان در سن 68 سالگی به دلیل بیماری درکشور سوئد درگذشت. علی خان در 16 شهریور 1323 در بندرعباس به دنیا آمد. این هنرمند فقید علاوه بر خوانندگی و ترانه سرایی به لحاظ بازیگری از استعداد بالقوه ای برخوردار بود. حبیب زاده در زمان خود، در زمره خوانندگان پرطرفدار قرارگرفت و حتی در کشور شهره شد. علی خان دوره ابتدایی را در مدارس جاوید و مشیردوانی بندرعباس سپری کرده و وارد دبیرستان شد. باتوجه به حضور ابراهیم منصفی و استعدادهای خلاق وی، علی خان درکنار منصفی، تجربه‌های بسیار خوبی اندوخت. در فیلم«برکه خشک» نیز با هم بازی داشتند. گروه موسیقی کلودنگ را پایه نهاد و سرپرستی آن را عهده دار شد. ترانه «روزگارُم چه سختن» از اولین کارهای او بود که بسیار مورد توجه مردم قرارگرفت. حبیب زاده در مدت قریب به 4 سال موفق شد بیش از 30ترانه به وجود آورد. ویژگی کار حبیب زاده آن بودکه از آلات موسیقی بومی چون پی‌په، دهل، کسر، جفتی بهره می جست. یکی از تفاوت های اساسی علی خان با دیگران در این است که او اهمیت ویژه ای برای ترانه و پیام ومحتوای آن قایل بود. ترانه‌های او هرکدام حاوی چندین پیام و نکته مفید و مهم برای اجتماع اند  روزنامه صبح ساحل.

          By Katekingmusic.com 

علی حبیب زاده معروف به "علی خان" در ۱۶ شهرویور ۱۳۲۳ در بندرعباس به دنبا آمد .پدرش عبدالله به حرفه ی نانوایی مشغول بود که در آن زمان از شغل های معتبر به حساب می آمد . مادرش نیز آموزگار بودند که به روزگار خود از اعتبار برخوردار بوده و این مهم می باید در علی خان و دیگر فرزندان تاثیری مثبت و فرهنگی بر جای می نهاد .

  حبیب زاده دوره ی ابتدایی را در مدارس جاوید و مشیردوانی بندرعباس سپری کرده و وارد دبیرستان می شود . در سالهای نوجوانی به اجرای نقش هایی در تئاتر دبیرستان جاوید می پرداخت . و با توجه به حضور ابراهیم منصفی و استعداد های خلاق وی ، علی خان از با منصفی بودن تجربه های بسیار خوبی اندوخت . هر چند که بعد ها با یکدیگر همدم شدند و شب ها و روزهای متوالی باهم گذراندند . در فیلم " برکه ی خشک" نیز با هم بازی داشتند . تجربه های ترانه سرایی و آشنایی با موسیقی را در محضر ابرهیم سپری کرده بود .رامی (ابراهیم منصفی) از یک سو ، موسیقی نوینی را آفرید که در سطح ایران جایگاه مناسبی از آن خود ساخت و از سوی دیگر علی خان ، موسیقی دیگری از "بندری" را پدپد آورد که به زمان خود از طرفداران زیادی برخوردار بود .

  مدتی را در مجالس تفسیر و قرائت قرآن مجید شرکت می جست . و با توجه به صدای خوب وی ، تلاوت قرآن را با صدای خوش در مجالس و مساجد می خواند . در کودکی نیز که به مکتب می رفت .(مختب ملا گنویی) او خلیفه می بود . و آنگاه به خوانندگی ترانه و ترانه سرایی روی آورد . گروه موسیقی کلودنگ را پایه نهاده و سرپرستی آنرا عهده داشت . ترانه" روزگارُم چه سختن" از اولین کارهای او بود که بسیار مورد توجه مردم قرار گرفت وی را در زمره ی خوانندگان پر طرفدار قرار داد . حبیب زاده در مدتی اندک قریب به چهار سال موفق شد بیش از سی ترانه به وجود آورد . فهمت ببه بالا ، سَهَلَه سُهیلو ، اگریم روزه  و ...از هواداران بیشتری برخوردار شدند . ویژگی کار حبیب زاده آن بود که عمدتا از آلات موسیقی بومی چون پی په ،دهل، کسر ، جفتی بهره می جست .

  حبیب زاده پس از نصرک و ارسلان و منصفی ، چهارمین کسی است که در موسیقی رایج تغییر و تحول ایجاد نمود . و سیاق خاص خود را دنبال کرده که متفاوت از دیگران بود . به لحاظ انسجام گروه نوازندگی و همخوانی نیز در میان گروه های موجود ، از ترکیب بهتری برخوردار بود . در زمینه رقص "سرکنگی" نیز از مهارت بالایی برخوردار بود که این امر بیشتر او را به معروفیت رساند و حضورش در برنامه ها و شو های تلویزیونی باعث شد تا علی خان را بیشتر بر سر زبان بیاندازد .

  حبیب زاده به لحاظ بازیگری از استعداد بالقوه ای برخوردار بود، قد و قواره فیزیک بدنی و انعطاف پذیری و انرژی کافی و صدای رسا که یک جا در او جمع بود ، می توانست در صورت تداوم ، او را در زمره ی بازیگران اکتور توانا به جامعه سینما و تئاتر ایران معرفی کند . که متاسفانه این مهم اتفاق نیفتاد .

  علیرغم این مسائل، وی در چند فیلم کوتاه بازی خود را به نمایش گذارد از جمله در فیلم هایی از حسن بنی هاشمی فیلم ساز توانا و نام آور بندرعباس "برکه ی خشک " و " گردش در یک روز خوش آفتابی" .

و بعد از انقلاب ، متاسفانه ناخواسته تن به مهاجرت سپرده و فعالیت های وی در ایران متوقف ماند ./به قلم منصور نعیمی 

در باره حبیب زاده

bottom of page